Gümrük Müşaviri

13.06.2020

AB Ülkelerinden Gelen A.TR’li Eşyada Ek Mali Yükümlülük İçin BİLGE Sisteminin Menşe Şahadetnamesi İstememesi

Bu Makale Lebib Yalkın Mevzuat Dergisinin 196 ncı sayısında yayımlanmıştır.

Savaş Özdoğan

Gümrük Müşaviri

Özet

Mükellefin beyanı esas olmakla beraber BİLGE sisteminden geri gelen bilgiler Referans mahiyetinde yol göstericidir.

BİLGE Sisteminden gelen cevaplar her zaman güncel meri mevzuat ile maalesef uyumlu olamamaktadır.Bu bağlamda AB Birliği ülkelerinden gelen A.TR’li eşyada Ek Mali Yükümlülük var iken BİLGE sisteminin menşe şahadetnamesi istememesi hususu ve Bilge sisteminin güncel mevzuat ile uyumlaştırılması hususu bu Makalemizde konu edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: BİLGE Sistemi, A.TR, MŞ, EMY

1. Giriş

24 Mayıs 2019 tarih ve 30783 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Gümrük Yönetmeliğinin 38 inci, 41 inci ve 205 inci maddelerinde gerekli değişiklik yapılarak tüm mali yükümlülük kapsamı eşyalar için menşe tevsikinin menşe şahadetnamesi ile yapılabilmesi sağlanmıştır.

AB’den A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde ithal edilecek söz konusu mali yükümlülüklere tabi eşyanın menşeini belirleme konusunda Bakanlıkça belirlenen risk kriterleri uyarınca saptanan durumlar saklı kalmak kaydıyla menşe şahadetnamesinin aranılmaması hususu düzenlenmiştir.,

Hal böyle iken AB ülkelerinden gelen A.TR belgeli eşya EMY tabi iken BİLGE sistemi MŞ istememektedir.

Bu noktada mükellefin BİLGE sisteminde belge isteme yada istememe durumuna ne derece uyması gerektiğini incelememiz yerinde olacaktır.

2. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 17.02.2020 Tarihli Yazısı

Gümrükler Genel Müdürlüğünün 17.02.2020 tarihli yazısı uyarınca;

2018/11799 sayılı EMY Kararı uyarınca AB üzerinden A.TR ile gelen Kararda sayılan 12 ülke menşeli eşya için TEV olarak EMY alınır.

EMY Uygulanmaması için G.Y. 38 nci madde gereğince MŞ ibrazı gerekmektedir.

Şayet tescilde MŞ mevcut değilse ve sonradan getirilecek diye dilekçe verilir ise EMY’e isabet eden tutar emanete alınır veya teminata bağlanır.

MŞ süresinde ibraz edilir ise G.Y. 38/3 maddesi gereğince iade yapılır.

Öte yandan; G.Y. 205/3 ncü fıkrasına göre EMY tabi eşya MŞ ile ispat olunur.

Bu Genel Kuraldan sapma olarak Gümrük Yönetmeliğinde 205/4 ncü fıkra düzenlenmiştir.

Buna göre EMY tabi eşyadan Gümrük Birliği çerçevesinde A.TR ibraz edilmesi halinde Risk kriterleri saklı kalmak kaydıyla MŞ aranmamaktadır.Bu noktada firmanın YYS sahibi olup olmaması açısından mevzuatta bir açıklık yoktur.

Ancak uygulamada YYS sahibi firmalarda belirli GTİP lerde sistem MŞ istemektedir. Örnek olarak 3926 GTİP verilebilir.

ABD den gelenlerde ise genelde MŞ ibrazı istenmektedir.

3. BİLGE Sistemi

Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri Sistemi (BİLGE) ya da kısa adıyla Bilge sistemi; gümrük idarelerine sunulan Gümrük Beyannamesinin (TCGB) yazılım vasıtasıyla bilgisayar ortamında düzenlenerek, beyan edilmesini sağlayan bir program olarak tanımlanabilir.

Bilge sistemi, şüphesiz Türk Gümrük Teşkilatının en önemli projesidir. Sistem ile bilgisayar ortamında gümrük beyannamesi sistematik bir şekilde doldurularak tescil edilmekte ve gümrük idaresi tarafından yükümlü beyanı kontrol edildikten sonra gümrük vergileri ödenebilmektedir.

Bilge sistemine yükümlüler, gümrük idaresinde bulunan veri giriş salonundaki bilgisayar aracılığıyla veya paket yazılımlar kullanarak kendi bürolarından ya da internet üzerinden veri girişi yapabilmektedir. Sistem, elektronik imzalı olarak gümrüğe gelmeksizin kendi bürolarından beyanname tescil edilebilen bir yapıya kavuşmuştur.

Bilge sistemi, halen tüm gümrük idarelerinde uygulanmakta olup, sistemde; Türkiye Gümrük Bölgesine (TGB) giren eşya için özet beyan, varış bildirimi ve ithalat beyannamesi, Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkacak eşya için ise ihracat beyannamesi ve çıkış bildirimi düzenleme gibi temel gümrük işlemleri yapılabilmektedir. Tescil edilen beyannamelerin mükellefçe her aşamada ofisinden takip edilmesi sağlanmıştır. Yine hem mükellef hem de kurumlar tarafından muhtelif mevzuata tabi beyanname durumları web üzerinden takip edilebilmektedir. Sistemde düzenlenen beyannamelerin vergileri on-line olarak bankalar aracılığı ya da GÜMKART ile otomatik ödenebilmektedir.

Bilge sisteminde ithalatçı ve ihracatçı firmaların kendi beyannameleri hakkında doğru ve hızlı bir şekilde bilgi edinmesi sağlanmış olup, eşya sahibi eşyasının gümrükte nerede bulunduğunu, gümrük işleminin hangi aşamada olduğunu ve ortalama işlem sürelerini anlık olarak takip edebilmektedir.

Bilge Sisteminin Temel Uygulamaları aşağıda yer almaktadır.

- Özet Beyan
- Detaylı Beyan (İthalat-İhracat)
- Muhasebe
- Entegre Tarife
- TCGB Sorgulamalar

Bilge Sisteminin Diğer Uygulamaları ise aşağıdadır.

- NCTS
- TIR Takip ve Taşıt Takip
- Bağlayıcı Tarife
- Kara Kapıları Araç ve İhbar Takip Sistemi
- Risk Analizleri
- Referans Verileri
- DIR Otomasyon Sistemi
- Banka-GÜMKART Online Ödeme Sistemi
- Ceza Kararları ve Ek Tahakkuk
- e-Ticaret (Hızlı Kargo)
- Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri Sistemi
- GÜVAS
- Firma Dosya Takip Sistemi (Yükümlü Kayıt Takip Sistemi-YKTS)
- Döküm Programları
- Yetki Yönetimi
- Antrepo Kayıt ve Takip programı
- Bedelsiz ve Özel Fatura
- Onaylanmış Kişi ve Mavi Hat
- Yetkilendirilmiş Yükümlü
- Kıymet Veri Bankası ve Kıymet Araştırması

Gümrük beyannamesi, Bilge sistemine iki aşama halinde yansıtılmış olup, sistem; esas itibariyle Detaylı Beyan ve Kalem Ekranından oluşmaktadır. Detaylı Beyan alanında; eşya ve yükümlüye ilişkin finansal, taşıma ve özet beyan bilgileri yer almaktadır. Yedi alt alandan (başlık) oluşmaktadır. Kalem Ekranında ise beyan edilen eşyaya ait tarife, ölçü, marka ve tamamlayıcı bilgileri yer almaktadır.

Bilge sisteminde de -aynı Gümrük Kanununda olduğu gibi- beyannamenin düzenlenmesinden kapanması aşamasına kadar görev, yetki ve statüleri farklı kişilerce işlem yapılabilmektedir. Gümrük işlemlerinin Gümrük Kanununda belirlenen sıra dâhilinde yapılma gerekliliği Bilge sistemine “beyanname statüsü” şeklinde aktarılmıştır. Beyanname statüsü ile sistemdeki beyanname için gümrük mevzuatında öngörülen işlemlerden hangisinin yapıldığı anlaşılabilmektedir.

Bilge sisteminin işleyişi; detaylı beyan ve kalem ekranı bilgileri doldurulup, tarife çağırma işlemi ile gümrük beyanı (vergi/belge) oluşturulduktan sonra beyanname tescil edilir. Tescil işlemi sonrası beyanın kontrol türüne göre (mavi ve yeşil hat hariç) beyanname gümrük idaresine ibraz edilir. Gümrük idaresince beyanname ile ilgili gerekli kontrol/muayene işlemi yapıldıktan sonra (gümrük) vergilerin ödenme/teminata bağlama işlemi yapılır. Akabinde eşyanın ambardan çıkışı sağlanır. Belirtilen işlemlerin sistemde yerine getirilmesi ile birlikte beyanname “kapanmış” statüye geçer.

4. BİLGE Sistemi İle İlgili Düzenlemeler

Bilge sistemi ile ilgili en temel düzenleme 2010/1 sayılı genelgedir.

Genelgede; sistemin beyana dayalı yapısının kuvvetlendirilmesinin amaçlandığı belirtilerek sistemde kalem bilgilerinin girilmesinin ardından “Tarife” çağırıldığında; “Kalem Bazında Vergi Tahakkuku ve Aranan Belge” ekranının geldiği ve söz konusu ekranın;

- Tarife Sonuçları
- Vergilerin Hesaplanması
- Ek Bilgi, Sunulacak Belgeler, Ön İzinler olmak üzere 3 bölümden oluştuğu ifade edilmektedir.
Genelgede; “Tarife Sonuçları” bölümünün referans, “Vergilerin Hesaplanması” ile “ Ek Bilgi, Sunulan Belgeler, Ön İzin” bölümlerinin hukuki sonuç doğuran beyan niteliğinde olduğu belirtilmektedir. Genelge ile sistemde muayene memuru ve yükümlü tarafından yapılacak işlemler ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Genelgede ayrıca “Bilge sisteminin kullanılmasının gümrük idarelerindeki görevlilerin mevzuatta öngörülen yetki ve sorumluluklarını ortadan kaldırmadığı, mevzuat hükümleri çerçevesinde ve gerekli görülmesi halinde vergilendirme/belgelendirme üzerinde gereken düzeltmelerin yapılarak muayene işleminin tamamlanması gerektiği” düzenlenmiştir.

2010/1 sayılı Genelge mevzuat açısından değerlendirildiğinde; sistemin referans amaçlı veri (vergi/belge) getirdiği, yükümlünün referans amaçlı gelen vergi/belgeyi ya olduğu gibi kabul etmek ya da silme/düzeltme/ekleme şeklinde değişiklik yapmak suretiyle beyanını oluşturması gerektiği, gümrük idaresinin de yükümlü beyanını kontrol etmesi gerektiği düzenleme altına alınmıştır.

5. 2010/1 sayılı Genelgenin Bilge Sistemi Açısından İncelenmesi

Söz konusu genelgede belirtilen hususlar Bilge sistemine üç bölüm olarak yansıtılmıştır. Şöyle ki:

I. Tarife sonuçları bölümü:
Yükümlüsünce beyanname verileri/bilgileri girildikten sonra gümrük ve dış ticaret mevzuatı ile ilgili sistem tarafından yönlendirilen mesajların cevaplandırılması ile oluşan bölümdür.
II. Vergilerin hesaplanması bölümü:
Bu bölüm, Tarife Sonuçları bölümünden sonra gelir ve iki kısımdan oluşur.
-Sistem Tarafından Hesaplanan Vergiler (Referans amaçlı olup, ekranın sağındadır)
-Yükümlüsünce Beyan Edilen Vergiler (Bağlayıcı olup, ekranın solundadır)

III. Ek bilgi, sunulacak belgeler, ön izinler bölümü:

Bu bölüm, Tarife Sonuçları bölümünden sonra gelir ve iki kısımdan oluşur.

-Sistem tarafından İstenen Belgeler (Referans amaçlı olup, ekranın sağındadır)

-Yükümlüsünce Beyan Edilen Belgeler (Bağlayıcı olup, ekranın solundadır)

6. 09.03.2012 Tarihli ve 1850 Sayılı Tasarruflu Yazı

2010/1 sayılı Genelgeye istinaden Bilge sisteminin uygulanmasına ilişkin Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünce 09.03.2012 tarihli, 1850 sayılı tasarruflu yazı yayımlanmıştır.

Yazıda;”.. Bilge sisteminde yer alan eşyanın beyan edildiği gümrük rejimi bakımından tahsili veya teminata bağlanması gereken vergiler ve/veya ek mali yükümlülükler ile beyannameye eklenmesi öngörülen belgelerden, yükümlülerin yol gösterici mahiyette istifade edebileceği ve sistem tarafından getirilen vergi ve belgeleri değiştirmeye yetkilerinin bulunduğu, yükümlü beyanlarının gümrük idarelerince mutlak suretle titizlikle denetlenerek işlemlerin mevzuata uygun olarak neticelendirilmesinin sağlanması gerektiği..” ifade edilmektedir.

7. BİLGE Sisteminde Geri Gelen Bilginin Referans Mahiyetinde Oluşu

09.03.2012 tarihli, 1850 sayılı tasarruflu yazı konumuz açısından değerlendirildiğinde; “..Bilge sisteminin beyan esaslı ve referans niteliğinde olduğu, sistem tarafından refere edilen vergi/belgelerden yükümlülerin yol gösterici mahiyette yararlanabileceği, vergi/belge ile ilgili olarak sistemde değişlik yapma yetkilerinin olduğu, yükümlülerin sistemde yanlış, eksik veri girmesi ya da hatalı veri değişikliği sebebiyle yaptığı beyanın/vergilendirme unsurlarının mevzuata aykırı olduğu ve gelir eksiğine sebebiyet verdiği, gümrük idaresince yükümlü beyanının kontrol edilmesi gerektiği ..” belirtilmektedir.

Mükellefin beyanı esas olmakla beraber BİLGE sisteminde geri gelen bilgiler REFERANS mahiyetinde yol göstericidir.

BİLGE’den gelen cevaplar her zaman güncel meri mevzuat ile maalesef uyumlu olamamaktadır.

Bu noktadan hareket ile beyannameye eklenmesi gereken belgelerin eklenmemesinden BİLGE sisteminin sorumlu olduğunu düşünmemiz mümkün değildir.

BİLGE sisteminin istemediği MŞ ‘ne güvenip de MŞ ibraz edilmemesi ise mükellefi beyanın bağlayıcılığından kurtaramaz.

Bu nedenle uygulamada BİLGE sistemi görüşüne uyarak mükellefler hatalı beyana sebebiyet verebilmekte ve istemedikleri cezalar ile karşılaşmaktadırlar.

Yukarıda yer verilen tasarruflu yazıda da belirtildiği gibi yükümlülerce gümrük mevzuatında ve Bilge sisteminde beyana dayalı yapıya geçildiğinin yeterince anlaşılmadığı, ödenmesi gereken vergilerin hesaplanmasından veya beyannameye eklenmesi gereken belgelerin eklenme(me)sinden hala sistemin (Bilge) sorumlu olduğunu düşünmeleri sebebiyle hatalı beyana sebebiyet verdikleri anlaşılmaktadır.

8. Gümrük İdarelerinin Menşe Belgesi İbrazı Konusunda Ceza Yazması

Uygulamada BİLGE sistemi görüşüne uyarak mükellefler hatalı beyana sebebiyet verebilmekte ve ceza ile karşılaşmaktadırlar.

EMY kapsamındaki ürünler için sonradan kontrol kapsamında ithalatçıdan menşe ispat belgesi ile ilave bilgi ve belge talep edilebilmektedir.

Bu düzenlemeden; ithalat anında menşe ispat belgesi ibrazının zorunlu olmadığı sonucu çıkmaktadır.

Dolayısıyla, ithalat aşamasında menşe ispat belgesi ibraz etmeksizin ve ek mali yükümlülük ödemeksizin ithalat işlemleri gerçekleştirilebilmektedir.

Ancak, uygulamada ithalat aşamasında EMY uygulanan ülkeler menşeli olmadığının ispatı için menşe belgesi istenmesinin de önünde bir engel bulunmamaktadır.

Benzer olarak, daha önce gümrük idarelerinin İlave Gümrük Vergisine (İGV) tabi AB menşeli ürünlerin AB’den A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Türkiye’ye ithalatında İGV uygulanmaması için menşe tevsikinin talep edildiği bilinmektedir.

Uygulamada Gümrük idareleri MŞ ibraz edilmemiş ürünler için Japonya’dan ithal edilmiş olsa bile “Bu ABD malı olabilir” şüphesiyle ceza yazmıştır.

Mayıs ayında Gümrük Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle bu ülkeden ithalatta, ilave gümrük vergisine veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklere tabi eşya için menşe şehadetnamesi ibrazı zorunlu hale getirilmişti. Ancak bu ülkeden ithalat yapan firmalara, mevzuat değişikliğinden önceki ithalat işlemlerinden dolayı da “menşe belgesi ibraz edilmediği” gerekçesiyle ek tahakkuk ve cezalar gelmeye başlamıştır.

Sektör temsilcileri 24 Mayıs 2019 tarihinden önce Gümrük Mevzuatına uygun şekilde işlem gören beyannameler için yapılan bu uygulamanın, hukukun genel prensiplerine aykırı bir biçimde “yönetmelik maddesi geriye doğru işletilerek” uygulandığını dile getirmektedirler.

Diğer taraftan; ithalatçılar AB’den A.TR belgesi ile ithal edilen eşyanın İGV ve EMY’ye tabi ülkeler menşeili olmadığını ispat yükümlülüğüyle karşı karşıya bırakılmış ve eşyanın menşeinin gümrük idaresince anlaşılması ihtiyacı doğmuştur.

EMY düzenleyen karara baktığınızda, hangi eşyada ek mali yükümlülük varsa, ithalatçının, o eşya ile ilgili menşe belgesi ibrazı görevidir.

Ancak BİLGE sisteminin MŞ istememesi durumu sonradan kontrolde Müfettiş teftişinde , incelemesinde yada Gümrük Otoritesince MŞ talep edilmemesine engel teşkil etmemektedir.

Son yıllarda menşe sahteciliği Gümrük İdaresinin üstünde durduğu en önemli konu haline gelmiştir.

9. Gümrük Müşavirleri Derneklerinin 04.12.2019 Tarihli Yazısı

Derneklerin müşterek imzalı olarak Gümrükler Genel Müdürlüğüne yönelik yazmış oldukları yazıda özetle; “..Ancak üyelerimizden gelen bilgilerden, Avrupa Birliği Ülkelerinden gelen örneğin Tunus, Mısır,İsrail gibi çapraz kümülasyon kapsamı ülkeler menşeli eşyanın ithalinde A.TR dolaşım belgesiMenşe Şahadetnamesi ibraz edilerek gerçekleştirilen ithalatlar için sonradan yapılan denetimler sonucunda Tedarikçi Beyanı ibraz edilmesi gerektiği gerekçesi ile ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlendiği, Avrupa Birliği Ülkelerinden gelen, 25 Haziran 2018 tarihli ve 30459 sayılı mükerrer Resmi Gazete'de yayımlanan 2018/11973 sayılı Amerika Birleşik Devletleri Menşeli Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali Yükümlülük Uygulanmasına dair karar eki eşyaların ithalinde A.TR dolaşım belgesi ve İhracatçı Beyanı ibraz edilerek gerçekleştirilen ithalatlar için sonradan yapılan denetimler Menşe Şahadetnamesi ibraz edilmesi gerektiği gerekçesi ile ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlendiği görülmektedir. Gerek 2017/4 Sayılı Tebliğ gerekse 2017/10926 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Yürürlüğe Konulan Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali Yükümlülük Tahsili Hakkında Kararın Uygulanmasına Dair Tebliğ, Tebliğ’de yer alan ifadelerdeki muğlaklık nedeniyle ek tahakkuk ve para cezası tahakkuk ettirilmesi firma mağduriyetlerine neden olmaktadır. AB’ den A.TR eşliğinde gelen ve AB menşeili ürünlere menşe tevsik edici belge olarak ibraz edilen menşe şahadetnamesi kabul edilmeyerek ilgilisinden tedarikçi beyanı veya uzun dönem tedarikçi beyanı istenilmektedir. Gümrük idaresi ve mükellef arasındaki bu karışıklığın giderilmesi gerekmektedir. İGV ve EMY ile ilgili yayımlanan kararlar, tebliğ ve yazılarla ciddi bir kavram kargaşası meydana getirmiştir. Bu süreç içerisinde yetersiz mevzuat ve belge düzeni tesisiyle, uygulama tebliğlerinin kararlardan sonra yayımlanması, bilgisayar sistemine uygulamaların zamanında girilememesi, ithalatçılar, ihracatçılar, gümrük müşavirleri, gümrük idareleri ve yurtdışı göndericiler tarafından yanlış algılamalar nedeniyle hatalı işlemlere neden olmuştur. Buda İlave Gümrük Vergisi veya Ek Mali Yükümlülük tahsilatı ile ilgili sonuçlar doğurmuştur. Konunun çözümü için Gümrük İdarelerince eşyanın menşeinin ispatı için gerekli olan belgenin ilgilisinden istenerek istenen belgenin ibraz edilip edilememesi durumuna göre işlem yapılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir.” ifadelerine yer verilmektedir.

9. BİLGE Sisteminin Güncel Mevzuat İle Uyumlaştırılması

Ticaret Bakanlığımız BİLGE Sisteminin güncel mevzuat ile uyumlu olması konusunda gayret sarfetmektedir.

Uyumlu olamaması nedenlerinin başında sistemde meydana gelen teknik arızalar ve sistem kesilmeleri başta gelmektedir.

Ayrıca günün ortaya çıkardığı ihtiyaçlar ışığında Sisteme yeni ek paket programların eklenme gereği çıkmakta ve bu eklemeler sırasında sistemde sıkıntılı durumlar söz konusu olabilmektedir.

Bu durum ise Sistemin bütünlüğünü, kontrolünü ve hatta Bilge’den gelen bilgilerin güncel mevzuatı yansıtma olasılığını zayıflatabilmektedir.

Gümrük ve dış ticaret mevzuatının geniş ve dağınık bir yelpaze içermesi, uluslararası anlaşma, kanun, KHK, BKK, tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve tasarruflu yazı düzeyine kadar indirgenmesi, daha da önemlisi çok sık aralıkla değişmesi, üstelik resmi gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girmesi; gümrük ve dış ticaret mevzuatına ilişkin düzenlemelerin Bilge sistemine yansıtılma/aktarılma sürecini zorlaştırmaktadır.

BİLGE Sisteminden gelen cevapların ve oranların güncel meri mevzuat ile uyumlaştırılması hususunda İGMD tarafından 11.12.2019 tarihinde Gümrükler Genel Müdürlüğünden talepte bulunulmuştur.

Bu yazıda BİLGE Sisteminde eşyanın vergi oranının % 87 olması gerektiği anlatılarak güncel olmadığı örnek olarak verilmiştir.

Bu arada Ticaret Bakanlığımızca BİLGE Sisteminin yerine geçecek yeni ve güncel bir yazılım çalışmasının yoğun bir şekilde yapılmakta olduğunu belirtmeliyiz.

10. Değerlendirme ve Sonuç

Hal böyle iken AB ülkelerinden gelen A.TR belgeli eşya EMY tabi iken BİLGE sistemi MŞ istememektedir.

Bu noktada mükellefin BİLGE sisteminde belge isteme yada istememe durumuna ne derece uyması gerektiği bu makalemizde incelenmiştir.