Gümrük Müşaviri

04.05.2021

“Kolay İhracat Noktaları Projesi” Uygulamaya Alındı

Özet

İhracatçımızın bulunduğu yerden sıfır bürokrasiyle beyanname açabilmesini sağlamak, daha kaliteli hizmet sunmak ve gümrüklerimizin iş yükünü azaltmak amacıyla Kolay İhracat Noktaları Projesi hayata geçirildi.

Bu kolaylık aynı zamanda, Avrupa Birliği’nde (AB) uygulanan merkezi gümrüklemenin Türkiye’deki ilk aşaması ve altyapısını oluşturmaktadır.

Bu Makalemizde Kolay İhracat Noktaları Projesi Uygulamasına geçiş ile Avrupa Birliği’nde (AB) uygulanan merkezi gümrükleme konusu ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kolay ihracat noktaları projesi, merkezi gümrükleme, AEO, YYS, transit beyannamesi

1. Giriş

Türkiye’yi dünyada "ticaretin en kolay, en hızlı ve en güvenilir adresi kılma" misyonuyla, yakın zamanda devreye alınan kağıtsız ihracat, varış öncesi gümrükleme, ihracatçılar için ithalatta gümrükleme, izinli alıcı gibi projelerine bir yenisini daha eklenmiştir.

Söz konusu projeyle güvenliği üst seviyede tutarak ihracatta transit prosedürleri önemli ölçüde azaltılmış, ihracatçılara ofislerinden ihracat beyannamesini en yakın gümrük müdürlüğünü seçerek açabilme ve eşyasını hiç vakit kaybetmeden doğrudan fabrikasından yükleyerek izinli göndericinin tesislerine yollayabilme imkanı tanınmaktadır.

Transit beyannamesi açılmasına, mühür tatbik edilmesine, gümrük müdürlüğüne uğranılmasına veya evrak götürülmesine gerek kalmayacak, taşımacı aynı sistemle yol boyunca ihracat eşyasını toplayarak ilerleyebilecektir.

Belge kontrolü elektronik ortamda yapılacak, ihtiyaç duyulması halinde fiziki kontrol ise izinli göndericinin tesislerinde gerçekleştirilecektir.

AB'deki merkezi gümrükleme uygulamasının Türkiye'deki ilk altyapısı

Kolay İhracat Noktaları ile ihracat yüklerinin hedef pazarlara daha kolay şekilde ulaştırılmasını mümkün hale getirilmektedir.

Bu sayede daha düşük maliyetle ihracat yükü taşınmasının ve yük konsolidasyonu yapabilmesinin önü açılarak, operasyonel kolaylıklar sağlanmaktadır.

2. Avrupa Birliği’nde (AB) Uygulanan Merkezi Gümrükleme

Topluluk Gümrük Kodunu yeniden düzenleyen ve “Birlik Gümrük Kodu” (BGK) olarak adlandırılan Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Tüzüğü, 1 Mayıs 2016 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

Ticaret Bakanlığımız gerek Avrupa Birliği uygulamalarına uyum sağlamak ve yeni ve basitleştirilmiş uygulamaları hayata geçirmek, gerekse de 1/95 sayılı Ortaklı Konseyi Kararında yer alan Avrupa Birliğinin gümrük konusundaki kanun, yönetmelik ve tasarruflarına uyum sağlanması yükümlülüğü gereğince Birlik Gümrük Kodu ile uyumlu yeni Gümrük Kanunu çalışmaları yapmıştır.

Ticaret Bakanlığımız Avrupa Birliği Birlik Gümrük Kodu hükümlerinin ulusal mevzuata yansıtıldığı yeni bir Gümrük Kanunu hazırlanmasına yönelik yaptığı çalışmalar kapsamında 228 maddeden oluşan yeni bir Gümrük Kanunu Taslağı hazırlamıştı.

Ocak 2019’da yeniden ilgili kuruluşların görüşüne açılan Gümrük Kanunu Taslak metni, merkezi gümrükleme, kayıt yoluyla beyan ve öz değerlendirme gibi kolaylıklar getiriyor. Taslak metinde Ticaret Bakanlığı’nın, kolaylaştırmayı Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS)’ne sahip firmalar üzerinden yapmayı planladığı görülmekteydi.

Yeni Gümrük Kanunu Taslağı;

A) Birlik Gümrük Kodundan gelen yeni hükümleri,

B) 4458 Sayılı Gümrük Kanunu hükümlerinde yapılan değişiklikleri,

C) 4458 Sayılı Gümrük Kanununda bulunan aynı/benzer hükümleri,

İçermekteydi.

Türk Gümrük Mevzuatının özellikle Birlik Gümrük Kodu ve İkincil düzenlemeleri çerçevesinde AB mevzuatına uyumu özellikle AB ile uzun bir aralıktan sonra yeniden yakınlaştığımız bu yıl daha da önem kazanmıştır.

AB Konseyi Başkanı ve AB Komisyon Başkanı ile Ankarada yapılan toplantıda Gümrük Birliğinin ulaşılmasındaki zorluklar ele alınmıştır.

Birlik Koduna uyum seviyesinin arttırılabilmesini teminen, ara verilen yeni Gümrük Kanunu Taslağına ilişkin çalışmalara AB ile yakınlaştığımız bu aylarda yeniden başlanmış olduğu duyulmaktadır.

Taslak metnin 135’nci maddesinde yer alan “merkezi gümrükleme” ile Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası’na sahip şirketlerin gümrük beyannamesinin, eşyanın sunulduğu gümrük idaresi yerine bu kişinin yerleşik olduğu yerdeki gümrük idaresine verilmesine izin vererek süreci kolaylaştırmaktadır.

Yeni AB Gümrük Kodunda temel yaklaşımın “Ticaretin Kolaylaştırılması” olduğu görülüyor.

Özellikle AB Gümrük Kodunda “kağıtsız bir gümrük ortamına geçiş , “Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (YYS-AEO) şirketlerin gümrük işlemlerinde merkezi gümrükleme ve öz değerlendirme imkanının sağlanması gibi yeni uygulamalar öne çıkıyor.

Taslak metnin 135’inci maddesinde yer alan “merkezi gümrükleme “ hükümleri aşağıda yer almaktadır.

Merkezi gümrükleme

Madde 135- (1) Gümrük idareleri, 33’üncü madde uyarınca yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanınan kişilerin başvurusu üzerine gümrük beyannamesinin, eşyanın sunulduğu gümrük idaresi yerine bu kişinin yerleşik olduğu yerdeki gümrük idaresine verilmesine izin verebilir. İznin verilmesine ilişkin koşullar yönetmelikle belirlenir.

(2) Gümrük beyannamesinin verildiği gümrük idaresi;

a) Eşyanın ilgili gümrük rejimine tabi tutulmasına ilişkin işlemleri denetler,

b) 138’inci maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen kontrol işlemlerini yürütür,

c) Gerektiğinde 138’inci maddenin (c) ve (ç) bentlerinde belirtilen kontrol işlemlerinin eşyanın sunulduğu gümrük idaresince yapılmasını talep eder,

ç) İlgili ithalat ya da ihracat vergilerinin tahsili işlemlerini yürütür.

(3) Gümrük beyannamesinin verildiği gümrük idaresi ile eşyanın sunulduğu gümrük idaresi, gümrük beyanının doğruluğunun kontrolü ve eşyanın serbest bırakılması için gerekli bilgi alışverişinde bulunur.

(4) Eşyanın sunulduğu gümrük idaresi, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine girişi ya da bu bölgeden çıkışı ile ilgili kontroller saklı kalmak üzere, ikinci fıkranın (c) bendinde belirtilen kontrolleri yapar ve sonucunu beyannamenin verildiği gümrük idaresine bildirir.

(5) Gümrük beyannamesinin verildiği gümrük idaresi;

a) Gümrük beyanının doğruluğuna ilişkin kendi yaptığı kontrollerin sonucunu,

b) Eşyanın sunulduğu gümrük idaresi tarafından yapılan kontrollerin ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine girişi ya da bu bölgeden çıkışı ile ilgili kontrollerin sonucunu,

dikkate alarak 143 ve 144’üncü maddeler uyarınca eşyayı serbest bırakır.

Yeni Gümrük Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle yeni bazı basitleştirilmiş işlemler de uygulamaya başlanılacaktır.

Kanun’un getirdiği en önemli yeniliklerden birisi de merkezi gümrükleme sisteminin öngörülmesidir.

Gümrük idareleri, AEO’ların başvurusu üzerine gümrük beyannamesinin, eşyanın sunulduğu gümrük idaresi yerine bu kişinin yerleşik olduğu yerdeki gümrük idaresine verilmesine izin verebilecektir.

Vergi uygulamalarına benzer şekilde büyük ekonomik operatörlerin tüm gümrük işlemlerini tek yerden yapabilmesi mümkün olabilecektir.

3. Kolay İhracat Noktaları Uygulamasını Hayata Geçiren Genelge

Ticaret Bakanlığımız Gümrükler Genel Müdürlüğü 2021/8 sayılı ve 10.03.2021 tarihli Genelge ile Kolay İhracat Noktaları Uygulamasını devreye almış ve aşağıda görüldüğü üzere konu ayrıntılı olarak izah edilmiştir.

21.05.2014 tarihli ve 29006 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği ile uygulanmaya başlanan izinli gönderici yetkisi; transit edilecek ihracat eşyasına ilişkin gümrük işlemlerinin, anılan Yönetmelik’in 76’nci maddesindeki koşulları sağlayan yetki sahibi firmanın kendi tesislerinde yapılarak iç gümrük idaresine getirilmeden, doğrudan sınır gümrük idaresine götürülebilmesine olanak sağlamaktadır.

Ayrıca, kağıtsız ihracat uygulaması kapsamında ihracat beyannamesi ve ekleri tamamen dijital ortama aktarılmış olup söz konusu uygulama kapsamında beyanname ve eklerinin cari olarak birden fazla lokasyonda görüntülenebilmesiyle birlikte beyannamenin tescil edildiği gümrük idaresi ile gerekmesi halinde eşyanın fiziki olarak muayene edileceği gümrük idaresinin ayrıştırılabilmesi imkanına erişilmiştir.

Bu çerçevede, nihai çıkış noktasının bir izinli gönderici tesisi olması kaydıyla ülkemizin her noktasından gümrük idaresine gelmeksizin açılan ihracat beyannameleri kapsamı eşya, herhangi bir transit beyanı yahut mühür tatbiki gerekmeksizin firma tesisinden herhangi bir araçla gümrük idaresine uğramaksızın doğrudan farklı bir gümrük müdürlüğüne bağlı izinli gönderici tesisine gönderilebilecek, söz konusu tesiste gerekli işlemler gerçekleştirilerek yurtdışına sevk edilebilecektir.

İlgili rejim hükümlerine göre, ihracat beyannamesine konu eşyaya ilişkin ayniyet tespiti işlemlerinin yapılması gereken durumlarda gerekli işlemler gerçekleştirilecek olup ilgili gümrük idaresince yükümlüsüne verilmesi gereken ayniyet tespit tutanağının bir nüshası izinli gönderici yetkisi sahibi tarafından eşyanın ihracatçısına ulaştırılacaktır.

İhrakiye ve kumanya olarak değerlendirilen eşyanın ihracat işlemleri söz konusu uygulama kapsamında yapılmayacaktır.

Uygulama kapsamında tescil edilen ihracat beyannamesine ilişkin izinli gönderici yetkisi sahibi tarafından yapılan hazır (hat) bildirim işleminden sonra, merkezi hat atamasına ilaveten beyannamenin tescil edildiği gümrük müdürlüğünce yapılan yerel risk analizine göre resen veya yükümlü talebine istinaden kırmızı hat yönlendirmesi yapılabilecektir.

İhracat beyannamesinin işlemleri;

- Sarı hatta işlem görecek olması halinde beyannamenin tescil edildiği gümrük müdürlüğünde görevli muayene memurunca,

- Kırmızı hatta işlem görecek olması halinde izinli gönderici tesisinin bağlı bulunduğu gümrük müdürlüğüne tanımlı mobil gümrük hizmetlerinde görevli muayene memurunca,

- Yeşil veya mavi hatta işlem görecek olması halinde atama olmaksızın,

tamamlanacaktır.

4. Kolay İhracat Noktaları Yükümlü ve Memur İşlemleri Kılavuzu

Ticaret Bakanlığımız Gümrükler Genel Müdürlüğü 2021/8 sayılı ve 10.03.2021 tarihli Genelge ile Kolay İhracat Noktaları Uygulamasını devreye alır iken Genelge ekinde Kolay İhracat Noktaları Yükümlü ve Memur İşlemleri Kılavuzunu yayımlamıştır.

Kolay İhracat Noktaları Yükümlü ve Memur İşlemleri Kılavuzuna aynı zamanda (https://ticaret. gov.tr/gumruk-islemleri/yetkilendirilmis-yukumlu-sta tusu/belgeler) adresinden erişilebilir.

Kolay İhracat Noktaları Yükümlü ve Memur İşlemleri Kılavuzunda aşağıdaki gibi uygulamaya yönelik aşamalar tek tek anlatılmaktadır.

4.1. İhracat Beyannamesinin Tescili

Yükümlü tarafından "BS-12" basitleştirilmiş usul kodlu ihracat beyannamesi oluşturulur. Beyannamenin "50.Asıl Sorumlu" kutusuna kolay ihracat noktaları kapsamında yetkisi bulunan izinli gönderici vergi numarası yazılır. Beyannamenin "30.Eşyanın Bulunduğu Yer" kutusuna izinli göndericinin kolay ihracat noktaları kapsamında yetkilendirilmiş tesisinin kodu yazılır. Bu kod ihracat beyannamesinin tescil edildiği gümrük idaresine bağlı olmak zorunda değildir. İlgili diğer alanlar da doldurulduktan sonra beyannamenin tescil ve onay işlemleri yapılır. İlgili eşyanın araca yüklenerek kolay ihracat noktaları kapsamında işlem yapılacak tesise sevki sağlanır.

4.2. Hazır Bildirim İşlemi

Aracın ilgili tesise varışı ile birlikte bu uygulama kapsamında yetkisi bulunan izinli gönderici firma kullanıcısı tarafından ihracat beyannamesi kontrol türü bildirim süresinin belirlenmesi için beyanname hazır bildirim işlemi yapılır. Hazır bildirim işlemi yapılırken "İhracat Beyanname No", "Tesis Kodu", "İzinli Gönderici Vergi No", "Gümrük Kodu" gibi bilgiler girilir. Hazır bildirimin yapılması ile birlikte bildirim süresi işlemeye başlar. İhracat beyannamesinin kontrol türünün sarı hat olarak belirlenmesi halinde ihracat beyannamesinin tescil edildiği gümrük müdürlüğünde görevli muayene memurunca elektronik ortamda görüntülenen ihracat beyannamesi ve eklerine ilişkin belge kontrol sonucu işlemi yapılır. İhracat beyannamesinin kontrol türünün kırmızı hat olarak belirlenmesi veya kırmızı hat yönlendirmesinin yapılması halinde, ilgili tesisin bağlı bulunduğu ve hazır bildirim işleminin yapıldığı gümrük idaresindeki mobil ekipte görevli muayene memurunca fiziki kontrol yapılacağından eşyaya müdahale edilmeden bekletilir. Her iki durumda da ilgili muayene memurlarınca gerekli işlemlerin yapılarak uygunluk sonuçlarının girilmesi ile birlikte beyanname "Çıkabilir" statüye ilerler.

4.3. Transit Beyannamesinin Verilmesi ve Eşyanın Sevki

"Çıkabilir" statüye gelen ihracat beyannamesi transit beyannamesinde açma yapılabilir aşamaya gelir. İzinli gönderici yetkisi bulunan firma kullanıcısı tarafından NCTS yükümlü arayüzü üzerinde transit beyannamesi doldurulur. Transit beyannamesinin ilgili kaleminde ihracat beyannamesi refere edilir. "Eşyanın Bulunduğu Yer - Mal Kabul Konumu" alanına ilgili tesis kodu girilir. İlgili diğer alanlar doldurulduktan sonra beyanname "A3-Basitleştirilmiş Usul" seçilerek gönderilir. Gönderim sonrasındaki işlemler tamamlanarak beyannamenin "REL_TRA" statüye gelmesi ile birlikte eşya ve araca gerekli mühürleme işlemleri de uygulanarak sınır gümrük idaresine sevk işlemleri tamamlanır ve eşyanın tesisten çıkışı yapılır.

4.4. Kırmızı Hat Yönlendirme İşlemleri

Uygulama kapsamında tescil edilen ihracat beyannamelerinin izinli gönderici yetkisi sahibi tarafından yapılan hazır (hat) bildirim işleminden sonra doğrudan yeşil ya da mavi hatta yönlendirilmesi durumunda; beyannamelerin tescil edildikleri gümrük müdürlüğünde görevli memurun “Detaylı Beyan → TCGB Memur İşlemleri → AEO Açık Beyannameler (Yet. Yükümlü)” ekranında 30 dakika süre ile listelenir. Bu süre içerisinde, ilgili gümrük müdürlüğünce yapılan yerel risk analizi çerçevesinde veya yükümlü talebine istinaden söz konusu ihracat beyannamelerin hattı değiştirilebilir

Listede hat yönlendirmesi yapılmak istenen beyanname seçilir, gümrük müdürlüğünde görevli memurca gerekli müzekkere işlemi yapılır ve idare amirince “KHMD Yönlendirme” işlemi sistem üzerinden gerçekleştirilir.

Beyanname hat bildirimi ile doğrudan sarı hatta atanmışsa, yine beyannamenin tescil edildiği gümrük müdürlüğünde görevli memurca gerekli müzekkere işlemi yapılır ve idare amirince “KHMD Yönlendirme” işlemi sistem üzerinden gerçekleştirilir

4.5. Kırmızı Hat Muayene Memurunca Sistemde Yapılacak İşlemler

Hazır bildirimi işleminin yapıldığı gümrük müdürlüğündeki mobil ekipte görevli ilgili muayene memuru tarafından BİLGE sistemi üzerinde ihracat beyannamesi ve ekleri görüntülenebilir. Görüntülenen beyannamenin muayene sonucuna ilişkin uygunluk bilgisi “Tutanakla Kapatma İşlemleri” ekranında girilir.

Yapılan fiziki kontrol sonucunda beyana aykırılık tespit edilmezse ilgili ekran üzerinde “Uygunluk Durumu” alanında “Uygun” sonucu girilir ve gerekli açıklama yazılır. Uygunluk sonucu olumlu girilerek tutanağın tescil edildiği anda ihracat beyannamesi “Çıkabilir” statüye ilerler.

Yapılan fiziki kontrol sonucunda beyana aykırılık tespit edilirse uygunluk sonucu “Uygun Değil” olarak girilir ve bu durumda gerekli açıklama girildikten sonra tutanak tescil edilir.

Bu durumda ihracat beyannamesinin tescil edildiği gümrük idaresinde görevli muayene memurunca gerekli redrese ve diğer işlemler yapılır.

5. Sonuç ve Değerlendirme

Birlik Koduna uyum seviyesinin arttırılabilmesini teminen, ara verilen yeni Gümrük Kanunu Taslağına ilişkin çalışmalara bu aylarda yeniden başlanmış olduğu duyulmaktadır.

Taslak metnin 135’inci maddesinde yer alan “merkezi gümrükleme” ile Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası’na sahip şirketlerin gümrük beyannamesinin, eşyanın sunulduğu gümrük idaresi yerine bu kişinin yerleşik olduğu yerdeki gümrük idaresine verilmesine izin vererek süreci kolaylaştırmaktadır.

Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanınan kişilerin başvurusu üzerine gümrük beyannamesinin, eşyanın sunulduğu gümrük idaresi yerine bu kişinin yerleşik olduğu yerdeki gümrük idaresine verilmesine izin verilmektedir.

Kolay İhracat Noktaları Projesinin hayata geçirilmesi ile birlikte getirilen bu uygulama aynı zamanda Avrupa Birliği’nde (AB) uygulanan merkezi gümrüklemenin Türkiye’deki ilk aşaması ve altyapısını oluşturmaktadır.

Ticaret Bakanlığımızca Kolay İhracat Noktaları Projesinin hayata geçirilmesi sonrasında ise Taslak metnin 135’nci maddesinde yer alan “merkezi gümrükleme” nin diğer aşamalarına nasıl geçilecektir sorusu akla gelmektedir.

Merkezi Gümrükleme sisteme göre karşılıklı tanıma anlaşmalarına dayanılarak merkezi Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olan yetkilendirilmiş ekonomik operatörler, Türkiye’de gümrüğe sundukları eşyanın beyanını bulundukları ülkedeki gümrük idaresine verebilecekler.

Bu uygulama kısa vadede ulusal düzeyde pilot uygulamalar ile iç gümrükler açısından uygulanması mümkün görünüyor. Uzun vadede AB Konsey Yönetmeliğindeki merkezi gümrükleme projesinin yaygınlaşması halinde ve Türkiye’de ulusal vergi mevzuatında gerekli değişikliklerin yapılması halinde söz konu olabilecektir.

Bilindiği üzere gümrük vergilerinin uygulanmasında destinasyon(varış ülkesi) prensibi hükümleri uygulanmakta olup, ihracatta vergilendirme yapılmamaktadır.

Merkezi gümrükleme metodu ise destinasyon prensibine istisna olarak ithal ülkesinde tahsili öngörülen ithalat vergilerinin ihraç/sevk ülkesinde beyan ve ödenmesine imkan veren bir sistem olması nedeniyle bu uygulamanın ülkemiz açısından mevcut ulusal vergi kanunlarımız(VUK, KDV, ÖTV Kanunu) açısından bu kanunlarda köklü değişiklikler yapılmadan uygulanması olanaklı görünmemektedir.

Bu nedenle Ticaret Bakanlığımızca Merkezi Gümrüklemenin ilk aşaması ve alt yapısını oluşturan Kolay İhracat Noktaları Projesinin uygulamaya konularak; ülke sınırları içinde ithalatın yapılacağı gümrük idaresi yerine beyanın yapılacağı diğer bir gümrük idaresinden bu uygulamanın yapılabilmesi sağlanmıştır.

Yeni Gümrük Kanunu Taslağının bu yıl içinde yeniden gündeme getirilerek, gerekli görüş ve önerilerin alınması sonrasında kanunlaşması beklentilerimiz arasındadır.

Bu anlamda Merkezi Gümrükleme gibi çok önemli

yeni hükümleri ve değişiklikleri içeren yeni Gümrük Kanunu Taslağı üzerinde öncelikle uygulamayı bilfiil yapan Gümrük Müşavirlerinden, gümrük İdaresinden hizmet alan Dış Ticaret erbabımızdan ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlardan (TİM, TOBB vb.) görüş alınarak kanunlaştırılması çok yerinde olacaktır.

Bu bağlamda Ticaret Bakanlığımızca Avrupa Birliği Birlik Gümrük Kodu hükümlerinin ulusal mevzuata yansıtılmasını sağlayacak yeni bir Gümrük Kanunu çıkarılması sonrasında Kolay İhracat Noktaları Projesi gibi diğer önemli projeleri hayata geçirmesinin daha uygun ve yerinde olacağı düşünülmektedir.